Μεταφέρω τμήματα από το άρθρο της Ελένης Κονιδάρη, που αναρτήθηκε με τίτλο «OuLiPo: Η Παιγνιώδης Λογοτεχνία - Αναδημιουργία και αναψυχή» στον ιστό flytoistros.com/ στις 11/07/2001:
Το 1960, ο Raymond Queneau δημιούργησε μια ομάδα πειραματικής λογοτεχνία, το Εργαστήρι Δυνητικής Λογοτεχνίας (Ouvroir de Litterature Potentielle, σε συντομογραφία OULIPO). Μεταξύ άλλων, μέλη της ομάδας ήταν οι Francois Le Lionnais, Marcel Duchamp, Italo Calvino, Harry Mathews, Jacques Roubaud και από το 1967, ο Georges Perec. Η ομάδα ενδιαφερόταν για την εξερεύνηση των πιθανών σχέσεων ανάμεσα στα μαθηματικά και την ποίηση.
Όλα τα μέλη αντιμετώπιζαν τη λογοτεχνία ως εμπειρία χαράς, έκαναν πειραματισμούς με γλωσσικά παιχνίδια τα οποία βασιζόταν κυρίως σε μεθοδολογικούς περιορισμούς, ενδιαφερόντουσαν για την κυβερνητική και τα μαθηματικά αναψυχής, και επιδίωκαν την εμπλοκή του αναγνώστη στο κείμενο. Ίσως οι πιο γνωστές εφαρμογές αυτών των απόψεων, είναι το Cent Mille Milliard de Poemes (1961) του Queneau, το Se una Notte d’ Inverno un Viaggiatore (1979) του Calvino, και το La Vie, Mode d’ Emploi (1978) του Perec. Η επιρροή του Vladimir Nabokov, και ακόμα περισσότερο του JorgeLuisBorges, είναι φανερή στα περισσότερα έργα της Oulipo. Οι τεχνικές της ομάδας μοιάζουν αρκετά με εκείνες του Alain Robbe-Grillet και της Nathalie Sarraute. Πάντως, το μόνο λογοτεχνικό κίνημα που είχε μια ανάλογη σύλληψη της λογοτεχνίας ήταν μια ομάδα ποιητών του 15ου και 16ου αιώνα, οι Grands Rhetoriquers.
Ο R.Queneau, σχολιάζοντας τον τίτλο της ομάδας, παρατηρεί: "Η λέξη 'δυνητική' αναφέρεται στην ίδια τη φύση της λογοτεχνίας " Αποκαλούμε δυνητική λογοτεχνία την έρευνα των μορφών, των νέων δομών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους συγγραφείς κατά τρόπο που οι ίδιοι επιθυμούν" (ο.π.) Σύμφωνα με τον P.Sollers, "ένα έργο υπάρχει μόνο εν δυνάμει, και η ενεργοποίηση ή η παραγωγή του εξαρτάται από τις αναγνώσεις του και από τις στιγμές που αυτές οι αναγνώσεις ολοκληρώνονται ενεργητικά" (1975). Αυτά τα δύο σχόλια είναι προφανές ότι διαφέρουν στην σύλληψη του ποιος είναι ο υποκινητής της δυνητικότητας της λογοτεχνίας. Ο Queneau μπορεί να ακούγεται αντιδραστικός όταν ευνοεί τον συγγραφέα, αλλά ο ορισμός του περιέχει την ουσία του έργου της Oulipo, το οποίο δεν αποθεώνει εξ ορισμού τον αναγνώστη, αλλά τον προκαλεί να συμμετέχει ενεργητικά στο λογοτεχνικό έργο.
_____________________
ΣΗΜ. Με προβλημάτιζε ανέκαθεν η σχέση συγγραφέα και αναγνώστη τόσο που, ως παιδί, αναρωτιόμουν τι θα συνέβαινε αν μπορούσα να επικοινωνήσω με τον (κάθε) αγαπημένο μου συγγραφέα, όχι για να του πω πόσο καλός είναι και πόσο μου αρέσει, αλλά για να του δώσω τη δική μου οπτική στο έργο του και ίσως μερικά συμπληρώματα ή επεμβάσεις που θεωρούσα απαραίτητα στοιχεία, ώστε να μου αρέσει ακόμα περισσότερο. Ακόμα και σήμερα, κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο, κάτι λείπει ή κάτι συμβαίνει με αυτό: Πότε τελειώνει απότομα, ενώ βρίσκω ένα σωρό τελειώματα με το νου μου, και πότε "τραβά" σε μάκρος και το τέλος "σέρνεται" σε σελίδες που η έλλειψή τους θα περνούσε απαρατήρητη.
Ενα σατιρικό αναγνωσματάκι μου, το οποίο είχα πρωτοανεβάσει (πριν αποκαλυφθώ) με νικνέημ mixer: τί είναι o συγγραφέας? Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα σχόλια στη συζήτηση που ακολούθησε.
Κάπoια στιγμή, ίσως ανεβάσω και ένα απόσπασμα από -σχετική με το θέμα- συζήτηση με διαδικτυακό φίλο.
Το 1960, ο Raymond Queneau δημιούργησε μια ομάδα πειραματικής λογοτεχνία, το Εργαστήρι Δυνητικής Λογοτεχνίας (Ouvroir de Litterature Potentielle, σε συντομογραφία OULIPO). Μεταξύ άλλων, μέλη της ομάδας ήταν οι Francois Le Lionnais, Marcel Duchamp, Italo Calvino, Harry Mathews, Jacques Roubaud και από το 1967, ο Georges Perec. Η ομάδα ενδιαφερόταν για την εξερεύνηση των πιθανών σχέσεων ανάμεσα στα μαθηματικά και την ποίηση.
Όλα τα μέλη αντιμετώπιζαν τη λογοτεχνία ως εμπειρία χαράς, έκαναν πειραματισμούς με γλωσσικά παιχνίδια τα οποία βασιζόταν κυρίως σε μεθοδολογικούς περιορισμούς, ενδιαφερόντουσαν για την κυβερνητική και τα μαθηματικά αναψυχής, και επιδίωκαν την εμπλοκή του αναγνώστη στο κείμενο. Ίσως οι πιο γνωστές εφαρμογές αυτών των απόψεων, είναι το Cent Mille Milliard de Poemes (1961) του Queneau, το Se una Notte d’ Inverno un Viaggiatore (1979) του Calvino, και το La Vie, Mode d’ Emploi (1978) του Perec. Η επιρροή του Vladimir Nabokov, και ακόμα περισσότερο του JorgeLuisBorges, είναι φανερή στα περισσότερα έργα της Oulipo. Οι τεχνικές της ομάδας μοιάζουν αρκετά με εκείνες του Alain Robbe-Grillet και της Nathalie Sarraute. Πάντως, το μόνο λογοτεχνικό κίνημα που είχε μια ανάλογη σύλληψη της λογοτεχνίας ήταν μια ομάδα ποιητών του 15ου και 16ου αιώνα, οι Grands Rhetoriquers.
- Ορισμένες από τις τεχνικές της Oulipo ήταν
- Λιπόγραμμα (ένα κείμενο απ' το οποίο απουσιάζουν ένα ή περισσότερα γράμματα της αλφαβήτου)
- Μετατροπή σε Haiku (παραγωγή ενός νέου ποιήματος από τις λέξεις που ομοιοκαταληκτούν σε υπάρχοντα ποιήματα)
- S+7 (παραγωγή ενός νέου κειμένου με την αντικατάσταση κάθε ουσιαστικού με τη λέξη που βρίσκεται εφτά λήμματα παρακάτω σε ένα οποιοδήποτε λεξικό)
- Συνδυαστική ανάλυση (ανασύνθεση των στοιχείων οποιουδήποτε κειμένου σύμφωνα με οποιονδήποτε κανόνα)
- Διακλάδωση (ένα κείμενο που μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους, καθώς ο αναγνώστης έχει την επιλογή σε διάφορα σημεία να διαβάσει άλλα τμήματα του κειμένου - ένας εμφανής πρόδρομος του υπερκειμένου)
Ο R.Queneau, σχολιάζοντας τον τίτλο της ομάδας, παρατηρεί: "Η λέξη 'δυνητική' αναφέρεται στην ίδια τη φύση της λογοτεχνίας " Αποκαλούμε δυνητική λογοτεχνία την έρευνα των μορφών, των νέων δομών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους συγγραφείς κατά τρόπο που οι ίδιοι επιθυμούν" (ο.π.) Σύμφωνα με τον P.Sollers, "ένα έργο υπάρχει μόνο εν δυνάμει, και η ενεργοποίηση ή η παραγωγή του εξαρτάται από τις αναγνώσεις του και από τις στιγμές που αυτές οι αναγνώσεις ολοκληρώνονται ενεργητικά" (1975). Αυτά τα δύο σχόλια είναι προφανές ότι διαφέρουν στην σύλληψη του ποιος είναι ο υποκινητής της δυνητικότητας της λογοτεχνίας. Ο Queneau μπορεί να ακούγεται αντιδραστικός όταν ευνοεί τον συγγραφέα, αλλά ο ορισμός του περιέχει την ουσία του έργου της Oulipo, το οποίο δεν αποθεώνει εξ ορισμού τον αναγνώστη, αλλά τον προκαλεί να συμμετέχει ενεργητικά στο λογοτεχνικό έργο.
_____________________
ΣΗΜ. Με προβλημάτιζε ανέκαθεν η σχέση συγγραφέα και αναγνώστη τόσο που, ως παιδί, αναρωτιόμουν τι θα συνέβαινε αν μπορούσα να επικοινωνήσω με τον (κάθε) αγαπημένο μου συγγραφέα, όχι για να του πω πόσο καλός είναι και πόσο μου αρέσει, αλλά για να του δώσω τη δική μου οπτική στο έργο του και ίσως μερικά συμπληρώματα ή επεμβάσεις που θεωρούσα απαραίτητα στοιχεία, ώστε να μου αρέσει ακόμα περισσότερο. Ακόμα και σήμερα, κάθε φορά που διαβάζω ένα βιβλίο, κάτι λείπει ή κάτι συμβαίνει με αυτό: Πότε τελειώνει απότομα, ενώ βρίσκω ένα σωρό τελειώματα με το νου μου, και πότε "τραβά" σε μάκρος και το τέλος "σέρνεται" σε σελίδες που η έλλειψή τους θα περνούσε απαρατήρητη.
Ενα σατιρικό αναγνωσματάκι μου, το οποίο είχα πρωτοανεβάσει (πριν αποκαλυφθώ) με νικνέημ mixer: τί είναι o συγγραφέας? Πολύ ενδιαφέροντα είναι τα σχόλια στη συζήτηση που ακολούθησε.
Κάπoια στιγμή, ίσως ανεβάσω και ένα απόσπασμα από -σχετική με το θέμα- συζήτηση με διαδικτυακό φίλο.
